"Cyjanotypie broniszowskie"
zbiorowa wystawa powarsztatowa
XIX Ogólnopolskich Warsztatów Fotograficznych Broniszów 2005
17.05.07 - 30.05.2007
Autorzy:
Paulina Seńkow
Wojciech Nerad
Paweł Janczaruk
Małgorzata Panek
Krzysztof Kubasiewicz
Ryszard Poprawski
Katarzyna Chądzyńska
Agata Stasińska
Wiesława Stasińska
Wojciech Rogowicz
Barbara Englender
Tomasz Pastyrczyk
Łukasz Maćkowski
Barbara Panek-Sarnowska
Zamek (jak kto woli pałac) w Broniszowie nie dość, że jest piękny i zabytkowy, to ma jeszcze niesamowitą wprost atmosferę i własnego ducha Fabiana (von Kottwitz). Ma też dziury w podłogach takie, że deszcz przecieka przez dwa piętra, odpadające stiuki i rozsypujące się cegły. Mieszkają w nim, w dwóch odremontowanych własnym sumptem pokoikach, opiekunowie społeczni, państwo Stasińscy zwani przez przyjaciół Kasztelanami. Usiłują uratować zamek od zagłady. Oczywiście pieniędzy na to nikt nie daje - ani państwo, ani sponsorzy.
W zamku od kilkunastu lat odbywają się Ogólnopolskie Warsztaty Fotograficzne organizowane przez Lubuskie Towarzystwo Fotograficzne(uczestnicy śpią na podłogach w śpiworach i chwalą to sobie). W 2006 roku Warsztaty obchodziły swoje XX - lecie.
Więcej o Broniszowie i o Warsztatach na stronach
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Broniszowie
www.broniszow.ukryta.pl
oraz stronie Lubuskiego Towarzystwa Fotograficznego www.ltf.alterro.webd.pl
CYJANOTYPIA
Widzieliście kiedyś zdjęcia w kolorze błękitu pruskiego na podłożu innym niż papier foto? Metoda nazywa się cyjanotypią, nie potrzebuje powiększalnika i polega na zmieszaniu ze sobą 2 związków chemicznych w odpowiednich proporcjach. Otrzymaną mieszankę światłoczułą aplikuje się na podłoże np. papier akwarelowy. Wcześniej przygotowuje się kopie negatywu zdjęcia na folii transparentnej. Kładzie się tą folie na papier z emulsja i poddaje działaniu UV najlepiej poprzez wyjście na słonce. Miejsca nie zaciemnione ulegają naświetleniu i stają się niebieskie.
Cyjantoypia to jedna z najstarszych technik powielania obrazu, w której negatyw kopiowany jest na warstwie światłoczułej będącej mieszaniną mieszanina cyjanożelazianu potasu i cytrynianu amonu i żelaza. Jest jedną z najtańszych metod fotograficznych a wynaleziona została w 1842 roku przez Sir Johna Herschella, który poszukiwał pewnej metody zapisywania skomplikowanych reguł matematycznych (nie dowieżał podobno dokładności swoich asystentów). Jednym z najwcześniejszych zastosowań cyjanotypii były zapiski fotograficzne biologa - Anny Atkins (1799 - 1871), która w latach 1841-1851 wykorzystała je w swojej pracy dokumentującej algi i paprocie. Jej publikacje są pierwszym w historii wykorzystaniem fotografii w książce. Później był na tyle popularny wśród tych artystów, którzy dążyli do zachowania w fotografii efektów malarskich, że nawet, przez pewien czas, był na rynku dostępny gotowy, komercyjny papier do cyjanotypii. Obecnie - ze względu na niskie koszty i spore możliwości ekspresji - przeżywa coś na kształt renesansu.
Proces oparto na tym, iż organiczne sole żelazawe pod wpływem działania ultrafioletu zamieniają się w sole żelazowe. Te ostatnie łączą się z cyjanożelazianem potasu i tak powstaej błękit pruski (błękit żelazawy). Cyjantopia jest zatem procesem negatywowo-pozytywowym umożliwijącym wykonywanie odbitek kontaktowych z negatywów o wysokim kontraście. Podczas naświetlania papier ciemnieje, sam proces zaś polega na płukaniu w bieżącej zimnej wodzie. Odbitki cyjanotypowe można wykonywać na rożnorodnych podłożach - jednak nie istnieje żaden w pełni efektywny proces utrwalania i odbitki uzyskane tą metodą blakną w silnym świetle. Nazwa procesu pochodzi od greckich słów - kyáneos oznaczającego "siny: i týpos - kształt, obraz).
Dobry negatyw do odbitki cyjanotypowej ma dynamikę co najmniej 1,8 - najprościej uzyskać taki efekt przedłużając standardowy czas wywołania o 70-80%.
Przygotowanie podłoża:
Wybór podłoża jest istotny i trudny ponieważ rozmaite substancje zawarte w nim mogą mieć niekorzystny wpływ na barwę i trwałość uzyskanej odbitki. Dla uzyskania najlepszych rezultatów wybierz dobrej jakości papier do akwareli lub inny rodzaj podłoża, a następnie przygotuj go za pomocą krochmalu. Po równomiernym rozprowadzeniu pozwól podłożu wyschnąć.
Przygotowanie substancji uczulającej (światłoczułej)
Formuła klasyczna:
Roztwór A
cytrynian amonowo-żelazowy (preferowany - zielony - 136700429) 68 g
kwas szczawiowy (575860428) 1.3 g
woda destylowana uzupełnić do objętości 250 ml
Roztwór B
żelazicyjanek potasowy 23 g
kwas szczawiowy 1.3 g
dwuchromian amonowy (amonu dichromian - 137930422) 0.5 g
woda destylowana uzupełnić do objętości 250 ml
Roztwór A i B należy rozpuścić osobno i przechowywać w ciemnych butlach, łącząc ze sobą bezpośrednio przed użyciem.
Formuła uproszczona:
Roztwór A
cytrynian amonowo-żelazowy (preferowany - zielony - 136700429) 90 g
woda destylowana uzupełnić do objętości 250 ml
Roztwór B
żelazicyjanek potasowy 50 g
woda destylowana uzupełnić do objętości 250 ml
Roztwór A i B należy rozpuścić osobno i przechowywać w ciemnych butlach, łącząc ze sobą bezpośrednio przed użyciem.
Poprawiona formuła wg. Mike Ware'a:
szczawian amonowo-żelazowy (-) 30 g
żelazicyjanek potasowy 10 g
dwuchromian amonowy (amonu dichromian - 137930422) 0.5 ml
woda destylowana uzupełnić do objętości 100 ml
1. Czerwony krystaliczny żelazicyjanek potasu rozetrzyj na drobny żółty proszek (pamiętaj o masce, tak by nie wdychać pyłu).
2. W podgrzanych do 50°C 30ml destylowanej wody rozpuść szczawian amonowo-żelazowy
3. W 20ml destylowanej wody rozpuść 5ml dwuchromianu potasu.
4. Roztwór dwuchromianu potasu dodaj do roztworu szczawianu amonowo-żelazowego.
5. Podczas gdy roztwór jest nadal gorący dodawaj sproszkowany żelazicyjanek potasu dokładnie mieszając. W roztworze może zacząć wytrącać się zielony, krystaliczny szczawian potasowo-żelazowy. Pozwól roztworowi ostygnąć przez ok. godzinę w ciemnym miejscu i wykrystalizować resztę szczwianu.
6. Odfiltruj ciecz. Krystaliczny szczawian potasowo-żelazowy usuń (uwaga: trucizna!). W ten sposób powinieneś uzyskać ok 30-33 ml płynu.
7. Uzupełnij do objętości 100ml - powinieneś uzyskać oliwkowo-żółty roztwór substancji uczulającej, która przechowywana w ciemnym miejscu zachowa trwałość przez ok. roku.
Uwaga! Substancja uczulająca jest toksyczna po spożyciu i silnie plamiąca.
Substancję uczulającą nanieś na przygotowane podłoże za pomocą pędzla lub plastikowej szpachelki (nie mogą zawierać metalu!). Wysusz przygotowany papier w ciemności przez ok. godzinę. Proces przygotowania papieru wykonaj możliwie najbliżej naświetlania.
Naświetlanie
Umieść negatyw na papierze i naświetlaj za pomocą światła UV, może to być również światło słoneczne. Czas naświetlania jest długi i wynosi 20 - 30 minut(wyjątkiem jest formuła Mike'a Ware'a - wystarczy ok 5 minut naświetlania. Doskonale do naświetlania cyjanotypów nadaje się ramka do odbitek kontaktowych, dzięki której można sprawdzić poziom naświetlanie po uniesieniu negatywu bez ryzyka przesunięcia go względem papieru. Naświetlanie należy kontynować do momentu kiedy światła nadal pozostają zielone, tony średnie niebieskie, a cienie mają jasno szaro-niebieską barwę a całość obrazu nabiera charakterru solaryzacji.
Wywoływanie
Najprostszym wywoływczem jest... woda. Odbitkę należy dokładnie wypłukać kilkukrotnie wymieniając wodę, aż do usunięcia żółtawych przebarwień. By uzyskać intensywniejszą tonację cieni warto na 10 minut zanurzyć odbirkę w kwasie cytrynowym o stężeniu 1 - 2%. Cienie zazwyaczaj nabierają intensywności albo już w trakcie płukania, albo w ciągu ok 24 godzin od obróbki. Jeżeli chcesz przyspieszyć proces możesz na 30 sekund zanurzyć odbitkę w roztworze silnie rozcieńczonej - 0,3% - wody ultenionej (50ml 6% roztworu + 1 litr wody).
Na warsztatach przyjęliśmy metodę Edwarda Jarosława Kwaśniewskiego /wyłącznie ze względu na łatwość odmierzenia odczynników/.
Cytrynian Żelazowo-Amonowy Ferrum Citri-Ammon Amonu Żelaza (III) Cytrynian /zielony/ (C6H5O7)3Fe2(NH4)3 - niebieskie kryształy, przechowywać w szczelnie zamkniętych butelkach, nie stykać z butelkami
Żelazocyjanek Potasu Kalium Ferricijanium K3F2(CN)6 lub Potasu Żelazicyjanek K3[Fe(CN)6] - czerwono ciemne kryształy, trucizna
Papier akwarelowy - wszelkiego rodzaju, czysty chemicznie, bezkwasowy
Roztwór A
woda 100 ml
Potasu Żelazicyjanek 10 g
Roztwór B
woda 200 ml
Amonu Żelaza (III) Cytrynian 35 g
do sporządzenia emulsji mieszamy roztwór A i B w równych ilościach. Mieszanina nietrwała, nie wolno stykać z metalami, zużyć w przeciągu godziny.
Oświetlenie ciemni sztuczne światło niezbyt silne.
Papier powlekamy zwitkiem waty lub pędzlem umoczonym w roztworze. Można też papiery zanurzać w roztworze w czasie 2 minut.
Suszymy w ciemności. Po wysuszeniu papier ma barwę żółto-zieloną.
Kopiowanie stykowo w kopioramie /antyramie/ silnym słońcem lub światłem ultrafioletowym
światło słoneczne około 15 minut
ultrafioletowe 2000 W około 40 minut
Płukanie wodą, aż do otrzymania czysto niebieskich obrazów.
Papier nie naświetlony trwały, można przechowywać kilka miesięcy.
Odbielanie - obraz ciemnieje
Kwas Szczawiowy 3 g
Siarczan Chromowopotasowy Krystaliczny 3 g
woda 100 ml
Osłabianie
Ałun Chromowy 3 g
Kwas Szczawiowy 3 g
woda 100 ml
lub
rozcieńczona Woda Utleniona
Wzmacnianie
Rozcieńczony was Solny
Tonowanie na czarno
roztwór 5% Wodorotlenek Sodowy
po płukaniu kąpiel w:
4g Pirogalolu lub Kwasu Galusowego lub Taniny po czym zakwasić krótko Kwasem Solnym /parę kropel na litr/
tonowanie na fioletowo
do 1% roztworu Krystalicznego Siarczanu Miedziowego dodawać rozcieńczonego Węglanu Amonowego aż rozpuści się osad.
płukać w wodzie
tonowanie na brązowo
kąpiel w 5% ciepłym roztworze Taniny
następnie 2% roztwór Wodorotlenku Sodowego
starannie wypłukać
Cyjanotypia na tkaninach
Roztwór A
Żelatyna 2 g
woda 300 ml
roztwór B
Dwuchromian Potasu 1 g
woda 300 ml
po zmieszaniu A i B /roztwór nietrwały/ i 3 minutowej kąpieli materiał wysuszyć w całkowitej ciemności
Uczulanie tkaniny przez 3 minuty w
Amonu Żelaza (III) Cytrynian 30 g
Potasu Żelazicyjanek 30 g
woda do 240 ml
suszyć w całkowitej ciemności
naświetlać stykowo w kopioramie /antyramie/ silnym słońcem lub światłem ultrafioletowym
Paweł Janczaruk
Powrót na okładkę
